U zegt zelf ik ben “pas 39 jaar” bij de band, maar dat is eigenlijk ook heel lang!
Ja, je hebt gelijk. Er is een liedje waarin ze zingen dat 20 jaar niets is, maar vraag dat maar eens aan iemand die 20 jaar moet zitten!
Wat is de mooiste herinnering aan uw tijd met El Gran Combo?
De mooiste herinnering, die eigenlijk steeds wordt hernieuwd, dat is de genegenheid van de mensen. En die koester ik. En kijk, wij zijn een volwassen band, een band die al 50 jaar bestaat, en je ziet nog steeds jongeren die geïnteresseerd zijn in onze muziek. Ze komen handtekeningen vragen, willen op de foto. Dat raakt ons, daar worden we blij van. We zijn tevreden en dat komt vooral door de genegenheid van al die mensen. En weet je, daar gaat het eigenlijk om, in welke kunstvorm dan ook. Stel je voor dat je muziek had waar niemand naar kwam luisteren. Veel muzikanten zien het allemaal niet zo helder. Ze denken dat zij de grote sterren zijn, maar dat is niet zo. De echte sterren staan in het publiek! Wij zijn bevoorrecht, dankzij Onze Lieve Heer, maar er zijn ook groepen die hard werken, albums maken en op een gegeven moment beroemd worden. En als ze het dan gemaakt hebben, dan nemen ze afstand van de mensen die hen groot hebben gemaakt. En daarmee maken ze een fout. Alle mensen die vanavond zijn gekomen, hebben iets opgeofferd om naar ons optreden te komen. Er is een echtpaar dat ons in Parijs heeft zien spelen, en vanavond zijn ze er weer bij. Dat moet je waarderen.
Jullie zijn erg populair bij de dansers. Is dat een doel of een welkom neveneffect?
Nou, het is niet per ongeluk. Het orkest is opgericht als een dansorkest. We mogen dan bekend staan als een orkest met veel ‘sabor’ en salsa, maar eigenlijk zijn we een dansorkest. Als je ons in Puerto Rico op particuliere feesten in hotels zag spelen, dan zou je versteld staan. We spelen alles, van merengues tot bolero’s en pasodobles. Echt alles! Alle soorten dansmuziek. Want in Puerto Rico hebben we veel invloeden uit Spanje en de mensen daar dansen graag hun paso doble in familiekring.
El Gran Combo de Puerto Rico bestaat al zolang, maar heeft zijn eigen geluid weten te behouden zonder inmiddels antiek te klinken. Hoe kan dat?
Ik denk dat het een kwestie is van meegaan met je tijd. Als je bijvoorbeeld op internet zoekt naar de originele versie van Ojitos negros en je legt daarnaast de versie van nu, dan zul je het verschil horen. Maar de wortels, het eigen geluid, hebben we altijd vastgehouden. En het is geen moeilijke muziek. Ik ben wel eens een jonge vent tegengekomen die zei: “Charlie, ik hou van reggaeton, maar ik hou ook van El Gran Combo.” Een andere gozer met heel lang haar zei tegen me: “Ik hou van heavy metal, maar ik hou ook van El Gran Combo.”
Zo zijn er ook liefhebbers van klassieke muziek, die van El Gran Combo houden. Ik denk dat ons specifieke kenmerk is dat we de mensen weten te raken. En ik geloof niet dat dit toeval is. De thema’s die Rafael Ithier uitkiest, dat zijn alledaagse dingen die iedereen meemaakt. Soms hebben we ook wel wat modernere thema’s, we hebben zelfs ook twee keer een ‘salsa romantica’ opgenomen, maar daar is het wel bij gebleven. Onze laatste vier albums gaan weer terug naar de roots van El Gran Combo.
Wie verzint al die dansjes van jullie?
Toen Roberto Roena nog bij Cortijo zat, maakte hij al choreografieën en toen hij bij El Gran Combo kwam, bleef hij dat doen. Na Roberto kwam Mike Ramos. Hij was een legendarisch goede danser in de tijd van het Palladium. Hij en zijn partner (ik ben zijn naam even kwijt) zijn ook nu nog wel op salsacongressen te vinden, hoewel ze inmiddels wel op leeftijd zijn. Na Mike kwam Papo, die eigenlijk niet voor de dansjes kwam. We hadden gewoon een derde stem nodig, maar wij zijn met zijn drieën doorgegaan met het maken van choreografieën. Dus zowel Jerry als Papo en ik dragen ons steentje bij. Maar we borduren nog steeds voort op de basis die Roberto Roena heeft gelegd en de invloeden van Mike Ramos.
Die dansjes worden wel als een van jullie kenmerken genoemd. Klopt dat?
El Gran Combo heeft 3 kenmerken: het is een dansorkest, de zangers dansen en het heeft een eigen geluid. En dan is er ook nog een vierde element: het ‘uniform’. Dat kon in Puerto Rico op de markt het gesprek van de dag zijn: “Wat zullen ze vanavond weer aan hebben?”. Dat was net zo belangrijk als al het andere. Voor mij staat die officiële kleding, het uniform, voor discipline en respect voor het publiek.
Staat er nog een nieuw album op stapel?
We werken aan een verzamelalbum. Het is momenteel wel lastig, want Rafael is ziek en we doen altijd alle opnames met hem erbij. Het is moeilijk om die routine te veranderen. We zullen uiteindelijk wel moeten, maar laten we eerst maar eens hopen dat Rafael weer opknapt, zodat we het samen met hem kunnen afmaken.
Hoe lang gaat het Gran Combo nog door?
Dat weet alleen Onze Lieve Heer! Wie weet hoelang wij fysiek nog in staat zijn om door te werken, maar de wil is er wel. Persoonlijk vind ik het wel heel moeilijk, deze maanden zonder Rafael. Hij is er altijd bij geweest en zonder hem is er toch een zekere leegte. We hebben er allemaal moeite mee en het was voor deze tournee een crisissituatie die we te boven moesten komen. Dat is wel gelukt, maar toch is het niet hetzelfde zonder Rafael. We hebben het nodig dat hij erbij is. Hij is onze mentor, hij heeft deze groep opgericht. Je zou het ook aan de overige bandleden moeten vragen, maar als je aan mij zou vragen of El Gran Combo de Puerto Rico kan bestaan zonder Rafael Ithier, zou ik zeggen van niet. Maar de tijd zal ons leren of het toch mogelijk is om door te gaan met muziek maken. En voor hetzelfde geld knapt Rafael weer op en gaan we nog jaren door. Maar ja, hij is wel 86 jaar. Er zijn veel mensen die zeggen: “El Gran Combo bestaat nu 50 jaar, dus op naar de 60 of 70 jaar!”. En ik geef dan het voorbeeld van mijn vader, die 104 jaar is geworden. Dat is echt oud! Hij heeft veel vrienden en familieleden begraven! Mijn vader lag in het ziekenhuis en had het erg benauwd. En toen moest ik naar Peru. Ik zocht hem op in het ziekenhuis om afscheid te nemen en zei tegen hem: “Pappa, met ons komt het wel goed. Rust maar uit.” En ik vertrok. Toen ik terugkwam uit Perú overleed hij. En mijn zussen huilen… maar ik kon er vrede mee hebben. Want wat zij wilden, was een wonder. En dat onze vader 104 jaar was geworden, was al een wonder. En eigenlijk geldt dat ook voor El Gran Combo. Dat we 50 jaar bestaan, is al een wonder. Alles wat er nog bijkomt, is meegenomen. Maar we mogen niet egoïstisch zijn en aan Onze Liever Heer vragen dat hij ons nog 20 of 30 jaar erbij gunt. Want dan trekken we al het goede dat Hij voor en met El Gran Combo de Puerto Rico heeft gedaan in twijfel. Zo zie ik dat.
Wilt u nog iets kwijt aan onze lezers?
Bedankt! Heel hartelijk bedankt! Dat is het enige wat ik kan zeggen, want het publiek maakt het mogelijk dat wij blijven bestaan. Ze zeggen wel: “waar een wil is, is een weg.” Laten we hopen dat dit ook voor ons geldt, en dat de wil van het publiek om naar ons te blijven luisteren zo sterk is dat we nog een tijdje door kunnen gaan.